Przyjacielskie
spotkanie w Żegocinie
„Zrodziła się w górskiej kotlinie Beskidu,
Wrosła w zieleń i bujne lasy.
Minęły wieki, minęły czasy-
Tak samo pachną kwiaty i zioła,
Hymn dziękczynienia śpiewają drzewa,
Kręty strumyk szemrze, po kamykach płynie
Po tej strojnej w zieleń i kwiaty żegockiej kotlinie”
Anna Łękawa*
___________________________________________________________________________
Pamięć, duma, przywiązanie, ale też i troska o ten kawałek
polskiej ziemi skąd nasz ród – bliskie sercu rodzinne miejsce – stworzyły i
motywują ruch społeczny nazywany regionalizmem. Jego przykładem jest Stowarzyszenie
Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej – jedno z najstarszych w Polsce. Dzisiaj
w naszym powiecie społeczności wszystkich jego gmin idą tym śladem. Strażnicy
pamięci. Dbają o zachowanie pamiątek, o szacunek dla tradycji – jakże często
ciekawie wyróżniającej – nie zapominając o imponderabiliach wyznaczanych współczesnością.
W Żegocinie położonej 20 km od Bochni, od 1993 roku działa
Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Żegocińskiej im. Czesława Blajdy2. W początkach
swego istnienia złączone organizacyjnie ze Stowarzyszeniem Bochniaków obecnie jest
samodzielną strukturą. To nie przeszkadza w utrzymywaniu wzajemnych kontaktów. Wymianie
doświadczeń służą min. obustronne spotkania. Ostatnio w Domu Bochniaków na otwarciu
wystawy pt. „Kariery chłopskich synów” byli też i goście z Żegociny: pani Maria
Juszczyk i panowie: Tadeusz Olszewski, Czesław Pączek, Mieczysław Blajda, Jan Truś,
Kazimierz Kozak .
19 października br. o godz. 15. przed okazałym budynkiem Centrum
Kultury, Sportu i Turystyki w Żegocinie, gdzie siedziba Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi
Żegocińskiej, na naszą 4-osobową delegację z panią prezes Stowarzyszenia Bochniaków
Zofią Sitko czekali członkowie Zarządu SPZŻ: Tadeusz Olszewski (prezes), Mieczysław
Blajda (wiceprezes, syn Cz. Blajdy), Czesław Pączek, Zdzisław Janiczek, Joanna
Pastuszak-Cybulska i Jan Truś (skarbnik).
Serdecznie powitani niebawem poznaliśmy okoliczności założenia
Stowarzyszenia (dziś ma 30. członków) i aktualną działalność. – Priorytetem jest
ciągłe wzbogacanie etnograficznej ekspozycji Izby Regionalnej i Galerii Wiejskiej w
działach: Sprzęty gospodarstwa domowego, Wyposażenie wiejskich chat, Obrazy
regionalnych twórców ludowych. Odnajdywane, ocalone od zapomnienia dają obraz minionej
codzienności i świętowania podgórskiej wsi kotliny Beskidu.
Gromadzenie dokumentacji w ramach Archiwum Społecznego jest podstawą
bogatej w efekty pracy redakcyjnej i edytorskiej Stowarzyszenia. Dotychczas wydano 5
zeszytów Kroniki Ziemi Żegocińskiej w redakcji zbiorowej pod kierunkiem Joanny
Pastuszak-Cybulskiej, i nowość Żegociński Słownik Biograficzny zeszyt 1 – Ludzie
Oświaty i Nauki pod redakcją Tadeusza Olszewskiego.
Od 2016 r. organizowane są Młodzieżowe Rajdy Piesze im. Czesława
Blajdy. Nasi gospodarze zapewnili i nam namiastkę wspaniałych krajobrazowych wrażeń
zawożąc na punkt widokowy „Widoma”, skąd odsłania się w swej „wyniosłej”
urodzie panorama Beskidu Wyspowego, a w przejrzysty dzień odległe Tatry wydają się
być tak blisko.
Historia Żegociny ułożyła się w trakcie spaceru wzdłuż potoku
Sanka. Rzeczka wypływa z rozdzielskiej góry i jest jakby „osią” wsi – w Łąkcie
ginie w Stradomce, i wraz z nią w Rabie niedaleko Dąbrowicy. Nasze poznawanie
przeszłości to miejscowa fara pod wezwaniem Św. Mikołaja. Początki tradycji
kościelnej w genezie osady (prawdopodobnie poł. XII wieku) sięgają tegoż wieku. W
obecnym kościele zbudowanym pod koniec XIX stulecia jest zachowana gotycka XVI-wieczna
kamienna chrzcielnica; imponują organy Tomasza Falla i wiele dziewiętnastowiecznych
pamiątek. Eksponowana w bocznej nawie rzeźba Chrystusa Frasobliwego w cierniowej koronie
i ołtarz z figurą Matki Boskiej Niepokalanej są dziełem cenionego w Polsce,
uzdolnionego rzeźbiarza i malarza Jakuba Juszczyka z Żegociny, żyjącego w I połowie
ubiegłego wieku. Po latach bratanica artysty, poetka i malarka Maria Juszczyk z Żegociny
głównie na podstawie zachowanych listów napisała ciepłą opowieść biograficzną o
jego niełatwym życiu i pracy twórczej. Książka zatytułowana „Sztuka moja miłość”
została wydana w Krakowie 1993.
Widok zapuszczonego, zdewastowanego – przez czas i brak troski –
budynku dworu w Łąkcie Górnej przygnębia świadomością doznanej straty. – Straty,
jak widać, trudnej do odrobienia. Optymistyczny akcent to Zespół Szkół im. Św. Jana
Pawła zbudowany na terenie podworskim w ciekawej koncepcji architektonicznej zespołu
kilku parterowych budynków – dla każdego rocznika oddzielnie(!) Nasz pobyt w Łąkcie
Górnej kończymy w miejscu gdzie przy cudownej w jesiennych barwach, szczęśliwie
zachowanej alei grabowej postawiono obelisk upamiętniający wojenny dramat – śmierć
alianckiego lotnika w sierpniu 1944. Historia zostawiła na tej ziemi wiele śladów. Na
cmentarzu w Żegocinie zachowała się kwatera żołnierska poległych (91 żołnierzy) w
operacji limanowsko-łapanowskiej. Mogiła jest fragmentem Szlaku Cmentarzy I Wojny
Światowej przebiegającego przez gminy Łapanów, Nowy Wiśnicz, Trzciana, Żegocina.
Informator o Szlaku wydany przez Urząd Gminy w Żegocinie w 2014 r. powstał przy
zasadniczym udziale prezesa SPZŻ pana Tadeusza Olszewskiego (opracował fotografie, plany
cmentarzy na podstawie wizji terenowej, tekst)3. W bibliografii do wydania min. jest
wymienione opracowanie Ellnaina Zbigniewa „Cmentarz w Żegocinie. Pamięć Wielkiej
Wojny (w:) „Spotkania z zabytkami”, nr 11, 2003. Z. Ellnain współzałożyciel SPZŻ,
współpracował również z naszą redakcją. W Wiadomościach Bocheńskich można było
przeczytać jego erudycyjne artykuły o lokalnych zabytkach; min. o krzyżach
przydrożnych, o dworze w Łąkcie Górnej, w Skrzydlnej, w Świdniku.
Naszym Przyjaciołom ze Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi
Żegocińskiej dziękujemy za miłe naszemu sercu spotkanie i ciekawy dzień na południu
bocheńszczyzny. Obdarzeni publikacjami (poszerzą naszą wiedzę o ziemi żegocińskiej),
ugoszczeni w zajeździe Pod Dworem pozostajemy pełni uznania dla patriotyzmu, wiedzy,
kreatywności i popularyzatorskich zasług Państwa. I jak zawsze zapraszamy do nas – do
Bochniaków.
E. Mroczek
Przypisy:
* Anna Łękawa najbardziej znana i ceniona poetka i malarka Ziemi Żegocińskiej. Min.
wyróżniona Nagrodą Władysława Orkana i w 1999 Złotym Krzyżem Zasługi „za
dotychczasowy dorobek artystyczny oraz rozsławianie Gminy Żegocina”.
Czesław Blajda – nauczyciel, etnograf, działacz społeczny i historyk, organizator
turystyki młodzieżowej szkolnej, inicjator budowy schronisk młodzieżowych. W jego
bogatej działalności była też praca w Stowarzyszeniu Bochniaków i Miłośników Ziemi
Bocheńskiej, w którym przez dwie kadencje pełnił funkcję prezesa oddziału
krakowskiego. Współpracował z oddziałem Stowarzyszenia w Żegocinie założonym w 1993
r. Wraz z jego działaczami przygotował jubileusz 700-lecia Parafii w Żegocinie. Autor
monografii „Żegocina dawna i współczesna”.- Informacje wybrano z biogramu w
zeszycie 1 „Żegociński Słownik Biograficzny”.
Tadeusz Olszewski jest również autorem obszernej publikacji „W kręgu żegocińskich
twórców kultury”, wyd. w 2002 roku, |