Celem mojej pracy jest próba analizy popularności imion występujących na terenie miejscowości Żegocina w latach 1800 - 1805, 1900 - 1905, 2000 - XI 2005. Interesowały mnie przede wszystkim zagadnienia: jakie imiona pojawiały się na terenie wsi w przeszłości i współcześnie, które z nich rodzice nadawali dzieciom najchętniej, kierując się prawdopodobnie modą lub zwyczajem, a jakie należały do wyjątkowych, w przypadku których motywacja rodziców musi pozostać dla nas tajemnicą.

INFORMACJA O ŹRÓDLE
    Gromadząc materiał do pracy, skorzystałam z ksiąg metrykalnych ( Liber Baptizatorum), przechowywanych w Archiwum Parafialnym w Żegocinie. W przeszłości parafia była nie tylko najważniejszą komórką życia religijnego, ale stanowiła najniższą jednostkę terytorialną organizacji kościelnej oraz państwowego ustroju administracyjno- skarbowego, aż do XIX wieku. Wynikał stąd między innymi obowiązek prowadzenia przez plebana ksiąg metrykalnych, które są zatem źródłem jak najbardziej wiarygodnym. Zachowały się one w dobrym stanie, zawierają spis ochrzczonych, ślubów i zgonów w parafii. Najstarsza zachowana księga ochrzczonych pochodzi z lat 1645 - 1695. Zaginęła pochodząca z okresu wcześniejszego, oraz z lat 1695 - 1700. Poza tym źródło jest kompletne. Dzieci zapisywano i chrzczono w dniu urodzin lub na drugi dzień.
    W tym miejscu pragnę podziękować ks. mgr Leszkowi Dudziakowi za udostępnienie materiałów, pomoc i cenne wskazówki.

IMIONA I ICH WARSTWY W POLSZCZYŹNIE
    Współcześnie w Polsce występuje ponad 600 imion męskich i 500 żeńskich. Zasób ten kształtował się w ciągu wielu wieków, zapoczątkowany został na długo przed przyjęciem chrztu przez Polskę. Jest odzwierciedleniem, świadectwem cech ich autorów, kultury danej społeczności i jej mentalności.
    Pierwotnie do identyfikacji osób używano tylko imion. Dopiero w XIV - XV wieku zaczynają pojawiać się dodatkowe określenia identyfikacyjne np. przydomki, przezwiska, określenia odmiejscowe. Nazwa osobowa składająca się z imienia i nazwiska pojawiła się dopiero w XIX wieku, i ten schemat ma charakter urzędowy. Współcześnie istnieje wymóg prawny nadawania maksymalnie dwóch imion.

NAJSTARSZE IMIONA STAROPOLSKIE
    Wśród bogatego zbioru imion staropolskich wyróżnić można:
a) Imiona obserwacyjne - odapelatywne, wywodzące się z wyrazów pospolitych, oznaczające w sposób bezpośredni lub pośredni pewne cechy zewnętrzne lub wewnętrzne nosiciela, nawiązujące do pewnych zdarzeń jego życia, miejsca zamieszkania, pochodzenia. Często mają zabarwienie humorystyczne, żartobliwe, czasem złośliwe czy wręcz obraźliwe. Od XIII wieku, a masowo od XIV pojawiają się obok właściwego imienia i zaczynają pełnić funkcję przezwiska lub przydomka, będącego zalążkiem nazwiska np. Chudy, Łokietek, Mądry, Wałkuń (wałkoń), Kowal, Biskup, Wuj, Mazur, Kapusta, Łopata, Krupa, Skiba.
b) Imiona dwuczłonowe - miały charakter życzący, zawierały pomyślną wróżbę dotyczącą przyszłości dziecka. W czasach przedchrześcijańskich nadawane były być może w czasie uroczystości postrzyżyn lub zaraz po przyjściu na świat. Pierwotnie tworzone były każdorazowo, stanowiły rodzaj ,,imienia-wróżby''. Ich znaczenie bywa niekiedy trudne do ustalenia, bowiem często poszczególne ich człony mają znaczenie przenośne. W źródłach staropolskich występuje około 500 imion tego rodzaju, szczególnie cennym dokumentem jest Bulla Innocentego II z 1136 r. W imionach dwuczłonowych zdecydowanie przeważają wyrazy i morfemy o znaczeniu pozytywnym: -mił, -sław, -mysł, -rad, -suł, -wit ''pan, silny władca'', -mir, -ciech, np. Siemowit, Bolesław, Borzysław ''oby był sławnym wojownikiem''.
c) Imiona, nazwy rodzinne - informują o stosunkach rodzinnych i związkach między jej członkami np. Babierad, Ciecierad ''dziecko rade babce, ciotce'', Biczdziad ''bez dziadka'' gdy dziecko urodziło się po śmierci dziadka. Imiona: Chocian, Miłowan, Kochan, Obiecan są wyrazem miłości rodziców i rodziny do dziecka .

IMIONA CHRZEŚCIJAŃSKIE
    W pierwszych wiekach chrześcijaństwa wyznawcy Chrystusa nosili często imiona pogańskie, a sam sakrament chrztu nie oznaczał jednoczesnej jego zmiany. Dopiero z czasem Ojcowie Kościoła wzywali wiernych, aby nie nadawali swoim dzieciom imion pogańskich. Wraz z przyjęciem w 966 roku chrześcijaństwa, pojawiły się w Polsce imiona chrześcijańskie pochodzące ze Starego i Nowego Testamentu, a także imiona świętych i męczenników, oraz obce. W Europie proces tworzenia się imion chrześcijańskich dokonał się dopiero w XIII wieku, wraz z przeżywającym apogeum kultem świętych. W Polsce imiona słowiańskie zostały jednak wyraźnie wypierane przez chrześcijańskie w XIV wieku , a dopiero w XVI zyskały widoczną przewagę .

STAROPOLSKIE IMIONA HIPOKORYSTYCZNE I SKRÓCONE
    Około XV wieku zauważyć można zmniejszony przyrost nowych imion, a jednocześnie znaczne zwiększenie liczby ludności, co wiązało się z ,,zapotrzebowaniem na imiona''. Gdzieniegdzie powstawały na wzór dwuczłonowych nowe formacje wtórne przezwiskowe i obserwacyjne np. Rybojad, Pęczybrzuch. Dwuczłonowe imiona słowiańskie podlegały procesowi spieszczenia i skrócenia [tzw. hipokrostyki] z powodu ich długości, szczególnie w kręgach rodzinnych i nieoficjalnych np. Stanisław - Stan, Stach, Staszek, Staszko. Zmieniano też imiona za pomocą przyrostków. Podobny proces dotyczył również imion odapelatywnych, chrześcijańskich i obcych.
    Współcześnie możemy zaobserwować w języku polskim pojawianie się nowych form. Są odzwierciedleniem uczuć i emocji, stąd ich wyjątkowo zindywidualizowane brzmienie, które czasem nawet nie podlega regułom gramatycznym.

IMIONA OBCE
    Używanie w Polsce, ale i w innych krajach europejskich imion zapożyczonych nie należy do rzadkości. Szczególnie dotyczy to imion pochodzenia hebrajskiego, greckiego i łacińskiego, co jest widoczną konsekwencją przyjęcia chrześcijaństwa. Co ciekawe, apelatywy te pełniły w językach macierzystych funkcje wyrazów pospolitych, przezwisk itp. Np. hebrajskie imię Gabriel znaczy "mąż Boży", Adam "człowiek z ziemi". Jednak od razu nazwy te utraciły genetyczne znaczenie apelatywne, zyskując status imion własnych. W polskiej antroponimii występuje wiele imion niemieckich i skandynawskich, co jest odzwierciedleniem kontaktów z danymi kręgami kulturowymi np. Henryk, Herman, Jadwiga. Występują też imiona pochodzące z języka francuskiego np. Bernadeta, litewskiego Aldona, Witold, rosyjskiego Olga, Natasza.
    Dużą popularnością cieszyły się imiona wywodzące się ze średniowiecznych eposów rycerskich, a później literatury pięknej np. Grażyna .

POPULARNOŚĆ IMION I MOTYWACJE ICH NADAWANIA
    Nadaniu imienia w przeszłości, ale i dziś decydowało wiele czynników, między innymi tradycja rodzinna, dzień urodzenia, moda, wpływ literatury, a współcześnie mediów, motywacja estetyczna. W przeszłości często pierworodny syn otrzymywał imię ojca lub dziada, a córka matki lub babki. Kierowano się też tradycją nadawania imienia, aby uczcić świętego, który w dniu narodzin dziecka zapisany był w kalendarzu liturgicznym. Często więc rocznica urodzin pokrywała się ze świętem patrona.
Współcześnie, szczególnie na wsi popularne stały się imiona zachodnie, bardziej wyszukane np. Mariola, Sylwia, Kamila, Sebastian itp. Natomiast w miastach chętnie sięga się po imiona tradycyjne, spotykane dawniej na wsi: Bartosz, Szymon, Agnieszka, Małgorzata, Agata. W ciągu ostatnich lat obserwuje się zarówno powrót do imion tradycyjnych, jak i jednocześnie skłonność do bardzo orginalnych: Jowita, Arletta, Orfeusz.

ANALIZA MATERIAŁU
    Udało mi się zebrać 551 imion, których ilość w poszczególnych analizowanych okresach przedstawia się następująco:

IMIONA WYSTĘPUJĄCE W KSIĘGACH PARAFIALNYCH MIEJSCOWOŚCI ŻEGOCINA W LATACH: 1800-1805, 1900-1905, 2000- 2005

LATA 1800 -1805

    Zdecydowanie najchętniej nadawano chłopcom imię Jan (18), a dziewczynkom Katarzyna (11). Wśród imion męskich bardzo często pojawia się: Mateusz (11), Antoni (9), Józef (8), Szymon (7), Andrzej (6). Wielu chłopców nosiło imiona: Franciszek, Laurenty, Łukasz, Marcin (po 5 razy) oraz Jakub, Mikołaj, Piotr (powtórzyły się 4 razy). Imiona: Michał, Paweł, Sebastian, Wojciech, Błażej, Gabriel, Kacper, Kazimierz powtórzyły się w analizowanym materiale tylko 2 lub 3 razy.
    Wśród imion kobiecych dominowały: Katarzyna (11), Helena, Marianna (po 9 razy), Agnieszka, Zofia (po 6 razy), Róża (5), Agata, Justyna, Konstancja, Magdalena, Małgorzata, Regina (po 3 razy), Anna, Franciszka, Hiacynta, Salomea, Tekla (po 2 razy). Warto zwrócić uwagę, że popularność imienia Franciszka, wynikała z mody na jego męski odpowiednik.  Zarówno w przypadku imion męskich (było ich 21) jak i kobiecych (było ich 17), istniała grupa zdecydowanie najpopularniejszych. Rodzice raczej rzadko decydowali się na wybór spoza tej listy. Na 118 chłopców tylko 7, a na 83 dziewczynki - 9 miało imię "oryginalne".

LATA 1900 -1905

    W pierwszych latach XX wieku zaobserwować można z jednej strony większą różnorodność imion, ale z drugiej strony modę na nadawanie niektórych z nich.
    Wśród chłopców urodzonych w tych latach zdecydowanie najwięcej było Józefów (aż 15) i Franciszków (aż 12).Chętnie też nadawano synom imiona: Stanisław ( 9), Władysław (8), Jan, Michał, Tomasz (po 5 razy), Kazimierz, Ludwik, Mikołaj (po 4 razy), Andrzej, Antoni, Edward, Florian, Leon, Piotr, Wojciech (po 3 razy). Dwa razy powtórzyły się imiona: Bartłomiej, Dominik, Feliks, Henryk, Ignacy, Jakub, Walenty. Na 122 chłopców 106 nosiło imiona najmodniejsze w tym okresie (było ich 24), a 16 takie, które nie wystąpiły ponownie.
    Dodatkowym dowodem na wyjątkową popularność niektórych imion męskich, jest częste występowanie ich żeńskich odpowiedników: Józefa (5 razy), Franciszka (4), Władysława (2), Antonina i Kazimiera (1 raz). Zjawisko to zaobserwować można najlepiej właśnie w tym przedziale czasowym.
    Listę najpopularniejszych imion kobiecych na początku XX wieku otwiera Maria (13) i Marianna (10). Warto wspomnieć, że w poprzednich wiekach imię Maria nie było nadawane, ze względu na fakt szczególnej czci, jaką otaczano osobę Matki Bożej. Stąd pojawiła się w przeszłości między innymi forma Marianna, bardzo popularna w latach 1800 -1805. Natomiast teraz wystąpiły obie formy i to w zdecydowanej przewadze. W porównaniu z wiekiem poprzednim lista popularnych imion kobiecych zdecydowanie się wydłużyła - z 17 wzrosła do 29. Wiele powtórzyło się 2 razy: Agata, Amalia, Cecylia, Jadwiga, Julia, Michalina, Petronela, Salomea, Takla, Teresa, Wiktoria, Władysława. Po trzy razy wystąpiło imię: Aniela, Apolonia, Helena, Joanna, Julianna, Kunegunda, a po 4 razy: Agnieszka, Franciszka, Katarzyna. Bardzo chętnie chrzczono dziewczynki imieniem: Józefa, Małgorzata (5), Waleria (6), Anna, Zofia (7), Stefania (9), wreszcie wspomniana Maria i Marianna. Warto zwrócić uwagę na imię Stefania - było ono bardzo popularne, natomiast jego męski odpowiednik w ogóle nie pojawił się w materiale.

LATA 2000-2005

    Rozpatrując kwestię popularności imion w Żegocinie w latach 2000 - 2005, należy wziąć pod uwagę fakt, że zebrany materiał jest dużo skromniejszy niż ten z poprzednich okresów. Obejmuje zaledwie 59 imion męskich i 44 kobiece. Niemniej jednak i w tym wypadku daje się zauważyć pewne prawidłowości.
    Wśród chłopców najwięcej jest Jakubów (6) i Piotrów (5). Rodzice chętnie wybierali również takie imiona jak: Damian, Dawid, Kamil (3), Kacper, Konrad, Mateusz, Patryk, Tomasz, Wiktor (2).
    Listę popularnych imion żeńskich otwiera Aleksandra (6) - jego przewaga jest wyraźnie widoczna. Dominujące są też imiona: Gabriela, Karolina (4), Anna, Justyna (3), ale też Barbara, Izabela, Joanna, Julia, Magdalena, Martyna, Natalia, Patrycja (po 2 razy).
    Zarówno wśród męskich, jak i kobiecych imion bardzo dużo jest nadanych tylko raz w analizowanym okresie.

POPULARNOŚĆ POSZCZEGÓLNYCH IMION NA PRZESTRZENI 200 LAT.

    To zestawienie pokazuje, w jaki sposób kształtowała się moda na poszczególne imiona, które z nich nie traciły na popularności pomimo upływu czasu, a które były bardzo rzadkie, a przyczyną ich nadania nie była ówczesna moda.

Imiona żeńskie - wnioski:
   
    Imiona, które pojawiły się w każdym przedziale czasowym : Agata, Agnieszka, Anna, Helena, Katarzyna, Małgorzata.
    Wśród tych imion znajduje się między innymi Katarzyna i Helena - najpopularniejsze imiona w początkach XIX wieku. Nie ma w tej grupie imion mało popularnych. Każde z nich przynajmniej raz zajmowało wysoką lokatę. Natomiast współcześnie wprawdzie pojawiają się, ale w widoczny sposób straciły na znaczeniu.
   Imiona popularne przez dłuższy okres czasu (pojawiły się w dwóch przedziałach czasowych): Apolonia, Elżbieta, Franciszka, Jadwiga, Joanna, Julia, Julianna, Karolina, Maria, Marianna, Petronela, Salomea, Tekla, Wiktoria, Zofia.
    W tej grupie na 16 imion tylko 4 nadawane są współcześnie: Joanna, Julia, Karolina, Maria. To ostatnie co prawda nie zanikło, ale widoczny jest spadek zainteresowania nim - z 13 w XIX wieku do 1 w wieku obecnym. Tym bardziej dotyczy to imienia Marianna. Te imiona, które preferują współcześni rodzice, są na terenie parafii stosunkowo młode - w początkach XIX wieku ich nie było. Z wyjątkiem imion: Marianna, Maria, Zofia, Franciszka występowały co prawda na tym terenie długo, ale raczej nie należały do najmodniejszych.
     Imiona, które ponownie zyskują na popularności. (imiona, które występowały w Żegocinie w początkach XIX wieku, potem zanikły, by ponownie pojawić się w latach obecnych): Barbara, Justyna, Magdalena.
    Ta grupa jest najmniej liczna - obejmuje tylko 3 imiona. W przeszłości były raczej mało bądź średnio popularne, a dopiero teraz odnotować można wzrost zainteresowania nimi.
    Imiona popularne tylko w jednym przedziale czasowym: 1800 -1805: Hiacynta, Konstancja, Regina, Róża; 1900 -1905: Amalia, Aniela, Cecylia, Józefa, Michalina, Stefania, Teresa, Władysława, Waleria; 2000- 2005: Aleksandra, Gabriela, Izabela, Martyna, Natalia, Patrycja.
    Stosunkowo mało jest w tej grupie imion w określonym czasie najważniejszych (wyj. Stefania, Waleria, Róża i współczesne: Aleksandra, Gabriela). Raczej popularne były dość krótki czas i nie osiągnęły na tyle wysokiej pozycji, by pojawić się w kolejnym stuleciu.
    Imiona, które pojawiły się tylko jeden raz: 1800 - 1805: Dorota; 1900 - 1905: Antonina, Kazimiera, Walentyna; 2000 - 2005: Alicja, Emilia, Eryka, Julita, Kamila, Kinga, Marlena, Milena, Monika, Oliwia, Paulina, Sara, Weronika.
    Zdecydowanie przeważają imiona nadawane współcześnie. Trudno stwierdzić, czy naprawdę pojawiły się one przypadkowo, czy też ich pojedyncze występowanie wynika ze stosunkowo ubogiego materiału źródłowego.

Imiona męskie - wnioski

    Imiona, które pojawiły się w każdym przedziale czasowym: Bartłomiej, Jakub, Marcin, Michał, Paweł, Piotr.
    Każde z tych imion było przynajmniej w jednym badanym okresie bardzo modne, a Jakub i Piotr cieszyły się i nadal cieszą niesłabnącą popularnością.
    Imiona popularne przez dłuższy okres czasu (pojawiły się w dwóch przedziałach czasowych) : Andrzej, Antoni, Błażej, Dominik, Franciszek, Hiacynt, Ignacy, Jan, Józef, Kazimierz, Mikołaj, Stanisław, Szymon, Tomasz, Wincenty, Wojciech.
    Wśród tej znacznej grupy imion tylko 2 pojawiły się i 100 lat temu i współcześnie: Dominik i Tomasz. Pozostałe, niegdyś bardzo popularne i chętnie nadawane dzieciom zostały wyparte przez nowe. Najważniejsze z nich to: Jan, Józef, Franciszek
Jan- szczyt popularności przypadł na początek XIX wieku (wystąpiło 18 razy). W początkach XX wieku pojawiło się 5 razy, a w materiale współczesnym nie występuje.
Józef - imię dość popularne w XIX wieku (8), jednak dopiero 100 lat później stało się najpopularniejszym imieniem w tych czasach. Obecnie nie występuje.
Franciszek - podobnie, jak w poprzednim wypadku popularność tego imienia stopniowo rosła w ciągu XIX wieku, osiągając apogeum w początkach XX wieku, by w ciągu kolejnego stulecia zaniknąć. Podobnie kształtowała się moda na imiona: Stanisław, Kazimierz, Ignacy.
    Duża jest grupa imion, w przypadku których zauważa się stopniowy i stały spadek zainteresowania: Antoni, Szymon, Andrzej, Błażej. Natomiast popularność imion: Mikołaj, Hiacynt, Wojciech, Wincenty w poprzednich stuleciach utrzymywała się na stałym poziomie.
    Imiona, które ponownie zyskują na popularności. (imiona, które występowały w Żegocinie w początkach XIX wieku, potem zanikły, by ponownie pojawić się w latach obecnych): Bartłomiej, Kacper, Mateusz.
    W tej kategorii warto zwrócić uwagę na losy drugiego pod względem popularności w latach 1800 -1805 imienia - Mateusz. W ciągu jednego wieku nastąpiła widoczna zmiana - imię to przestało się pojawiać. Dopiero współcześnie zostało ponownie ,,odkryte''.
    Imiona popularne tylko w jednym przedziale czasowym: 1800 -1805: Gabriel, Laurenty, Łukasz, Sebastian; 1900 -1905: Edward, Feliks, Florian, Henryk, Leon, Ludwik, Walenty, Władysław; 2000 -2005: Damian, Dawid, Kamil, Konrad, Patryk, Wiktor.
Najwięcej tego typu imion wystąpiło w początkach XX wieku. Warto zwrócić uwagę na imię Władysław. Było ono bardzo popularne, ale krótko: ani w materiale wcześniejszym, ani późniejszym nie wystąpiło.
   Imiona, które pojawiły się tylko jeden raz: 1800 - 1805: Norbert, Stefan; 1900 - 1905: Aleksander, Izydor, Julian, Karol, Klemens, Leopold, Maksymilian, Roman, Rudolf, Tadeusz, Wacław; 2000 - 2005: Adrian, Bartosz, Jaromir, Krzysztof, Mariusz, Rafał, Waldemar.

WNIOSKI KOŃCOWE:

    Analiza materiału nasunęła następujące wnioski:
1. W latach 1800 -1805 i 1900 -1905 istniała tendencja do nadawania imion zgodnie z kalendarzem liturgicznym np. w III 1905 roku na 9 chłopców aż 6 otrzymało imię Józef (19 III - Kościół czci św. Józefa). Duża część imion pojawia się raczej tylko w określonych miesiącach roku np.
- w styczniu - Agnieszka
- w lutym - Walenty, Walentyna
- przełom lutego i marca - Kazimierz, Kazimiera
- marzec - Józef, Józefa
- kwiecień - Wincenty, Wojciech
- maj - Zofia
- czerwiec - Antoni, Jan, Piotr, Paweł
- lipie c- Jakub, Magdalena, Anna, Szymon
- sierpień - Laurenty, Ludwik
- wrzesień - Mateusz, Władysław
- październik - Łukasz, Szymon, Franciszek, Jadwiga, Teresa
- listopad - Andrzej, Katarzyna, Marcin, Stanisław
- grudzień - Barbara, Wiktoria, Mikołaj
    Jako że patronem parafii w Żegocinie jest św. Mikołaj, chłopcy urodzeni w pierwszych dniach grudnia nosili jego imię - w innych miesiącach roku nie wystąpiło ono ani jeden raz. Współcześnie tendencja ta zanika.
2. Wiele imion nadawanych obecnie wcześniej nie występowało, w większym stopniu dotyczy to imion kobiecych.
3. Każdy wiek miał swoje charakterystyczne imiona - do wyjątków należały te, które długi czas były w czołówce.
4. Dużą grupę stanowią imiona posiadające męską i żeńską formę. Przy tym warto zauważyć, że nie zawsze odpowiednik męski danego imienia był popularniejszy (np. imię Stefania występowało częściej niż Stefan). Do imion występujących w obu formach na terenie parafii należą:
Aleksander - Aleksandra
Franciszek - Franciszka
Gabriel - Gabriela
Hiacynt - Hiacynta
Józef - Józefa
Julian - Julia, Julianna
Karol - Karolina
Kazimierz - Kazimiera
Michał - Michalina
Patryk - Patrycja
Stefan - Stefania
Walenty - Walentyna
Wiktor - Wiktoria
Władysław - Władysława

BIBLIOGRAFIA
1. Cz. Blajda, Żegocina dawna i współczesna, Żegocina 1993 r.
2. H. Fros, F. Sowa, Twoje imię. Przewodnik onomastyczno - hagiograficzny, Kraków 1975 r.
3. E. Jakus - Borkowa, Nazewnictwo polskie, Opole 1987 r.
4. S. Kania, J. Tokarski, Zarys leksykologii i leksykografii polskiej, Warszawa 1984 r.
5. Cz. Kosyl, Nazwy osobowe. Imiona. Nazwiska. Przezwiska, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t: 2, pod. red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1993 r.
6. B. Kupis, Nasze imiona, Warszawa 1991 r.
7. M. Malec, O imionach i nazwiskach w Polsce. Tradycja i współczesność, Kraków 1996 r.
8. J. Pączek, Organizacja i niektóre funkcje parafii Żegocina w XIV - XVIII w., [w:] Rocznik Bocheński, t. III, Bochnia 1995 r.
9. R. Przybylska, Nauka o nazwach własnych - onomastyka [w:] Wstęp do nauki o języku polskim, Kraków 2003 r.
10. E. Rzetelska - Feleszko, Nazwy własne, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t: 2, pod. red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1993 r.

[wstecz]