Rozmawiając ze starcem siedemdziesięcioletnim miałem sposobność dowiedzieć się dlaczego ludzie starzy cenią chałupy dymne. Ludzie są zdrowi, drzewo przesiąknięte dymem jest trwałe, dym zabija cyrki, więc nie toczą drzewa, w chałupie nie ma wilgoci, więc drzewo nie tleje. Chałup półdymnych jest jeszcze dużo i nie prędko jeszcze znikną. W chałupie półdymnej dym z „cygana” idzie luftami do sieni, lub do „baby” „na górę:” (strych). Z pieca chlebowego idzie dym do kapy, a z kapy do „baby” i na górę. Komin jest zwykle w środki domu, nad sienią. Jest on zbudowany z kamienia ciosowego, tylko mniejsze kominy, buduje się z cegły na powale. W trzech domach wsi komin jest z rury żelaznej. Kominy właściwie zaczęto budować po wojnie, zaś przed wojną należały do rzadkości i często je budowano pod naciskiem władz. Kominy budują przedewszystkiem bogatsi gospodarze. Najczęściej spotyka się kominy przy dachach dwuspadkowych.

Układ zagrody

     Zagroda zajmuje przeciętnie od 300 - 600 m2, jest zaś zadrzewiona najczęściej drzewami owocowemi, oraz niektóremi liściastemi np. kasztan, lipa, jawor, klon. Przy każdej prawie zagrodzie jest ogródek kwiatowy, w którym można spotkać wszelkiego rodzaju kwiaty. Rzadko kiedy ogradza się zagrody żywopłotem.

      Najczęstszym ogrodzeniem są żerdki „dranki”. Wrót przy zagrodach nigdzie nie spotykamy. Przy każdem większem gospodarstwie są studnie niezbyt głębokie. Niektóre zagrody posiadają głębokie studnie, cembrowane z wodą bardzo dobrą. Studnie zaskórne w zimie podczas mrozów i w lecie podczas upałów wysychają.

Budynki gospodarcze

      Stodoła stoi zwykle oddzielnie, zaś jej wielkość zależy od zamożności gospodarzy. Stodołę stawia się blisko pół i drogi, by był do niej dobry dostęp. Fundamenty stodoły są zwykle wkopane, zaś pod rogami ściany szczytowej muruje się „pecki” wys. czasem do 3 m. Miejsce pod stodołę służy za lamus, na narzędzia gospodarcze. Stodołę buduje się z bali poprzerzynanych na połówki. Przy czem szpar się nie utyka, by w stodole był przewiew. Na stodole buduje się zwykle dach dwuspadkowy, rzadziej naczólkowy. Stodoły dzielimy na jednosąsiekowe i dwusąsiekowe (z komórkami). Stajnia stanowi zwykle z domem mieszkalnym jedną całość i jest pokryta również słomą, czasem dachówką, gontem i blachą. W stajni jest jedno małe okienko, żłób, grabina. Posadzka w stajni jest zrobiona z dyli, na które ścieli się pod bydło „listek i posłanie’. Szopa występuje łącznie z budynkiem mieszkalnym , dzięki dobudowaniu ścianki opartej na słupkach, czasem zrębie, służy zaś do przechowywania sprzętów gospodarskich. Piwnica jest najczęściej wykopana pod zrębem chaty. Czasem jednak występuje w odrębie w formie „lochów”.

     To tylko początkowy fragment unikatowego opracowania Czesława Blajdy. Reprint tego dzieła, wydany w maju 2005 roku, można zakupić w Gminnej Bibliotece Publicznej w  Żegocinie.

Okładka reprintu opracowania Czesława Blajdy.