Logo.

P U B L I K A C J E

CZESŁAW BLAJDA       ROZDZIELE W POWIECIE BOCHEŃSKIM      1935

-  5 -

Budownictwo

Rysunki A.Stachonia.

Rysunki A.Stachonia.

      Początkowo wieś rozbudowywała się w dolinach potoków. Doliny te jednak są wąskie, to też zagrody zaczynają się wspinać na stoki. Zagrodę na stoku buduje się zwykle poniżej posiadłości, aby łatwiej było zwieźć plony z góry i nie budować się zbyt daleko od drogi gminnej, która przecież mimo swego opłakanego stanu łączy wieś ze światem. Oprócz tych warunków wpływa na ten system budowania klimat, gdyż mieszkańcy pragną mieć swe zagrody w ciszy a nie wystawione na wiatry, które często wyrządzają poważne szkody. Zagrody skupiają się zwykle na stoku łagodnym po stronie słonecznej, zaś mniej na stokach stromych (północnym). Większość zagród jest skupiona w dolinie , koło wód i koło drogi. W ogóle we wsi przejawnia się w całej pełni dążność do posiadania wody jak najbliżej domu. Stąd też koło studzien następuje ugrupowanie zagród. Mieszkańcy Rozdziela czerpią wodę ze studzien, ze źródeł lun wprost z potoków. Najwięcej korzysta się ze studni zaskórnych (2-6 m głębokości), mniej ze studni i potoków. Wygląd studni zależy przedewszystkiem od zamożności gospodarza. Im gospodarz jest bogatszy tem ma okazalszą studnię. Ze studni płytkiej i z potoku czerpie się wprost konewkami, z głębszej "Kulą" lub żórawiem, a z najgłębszych przy pomocy koła. Dom rozpoczyna się budować zwykle w maju.     

      Głównym materjałem budowlanym jest drzewo, a częściowo kamień używany przy fundamentach. O materjał drzewny jest nietrudno, o kamień również, tymczasem o cegłę wskutek dużych kosztów transportu jest trudno. Konstrukcja ścian jest jak dawniej wykonywana tylko na zrąb ("węgieł". Jako drzew budowlanych używa się przedewszystkiem jodły, rzadziej sosny i świerku. Przyciesi są zawsze dębowe. Na zrąb chałupy składa się zwykle 9 -11 belek, zależnie od ich grubości. Dawniej budowano domy z braku okrągłych, okrąglaków, dzisiaj jednak hegemonję zyskała forma belkowa. Szpary "utyka" się mchem i zalepia gliną, następnie bieli się wapnem. Nowe domy bieli się całkowicie, niektóre zaś "gaci się" deskami, gontami, a nawet korą. "Gaci się" zwykle ściany zachodnie przed deszczem, śniegiem, wiatrem. Najwięcej jest domów bielonych całkowicie, a najmniej tynkowanych. Ściana frontowa domu jest prawie zawsze skierowana na południe, co powoduje przedewszystkie słońce, czasem droga. Widzimy więc że rolnik stara się o ile możliwości przystosować zagrody do potrzeb życiowych. Okna przepuszczające światło słoneczne, konieczne dla życia ludzkiego, są umieszczone zawsze w ścianie południowej. Czasem są pewne odchylenia od tego systemu, które powoduje rozbicie stoków na doliny poprzeczne, przez strumyki.

Zrąb.

Chata na Widomej.

Stodołą na przełęczy Widomej "ogacona" od zachodu korą świerkową dla ochrony przed wiatrem i deszczem.

     Nawet na północnym stoku zwraca się domy ścianą frontową również ku południowi. Chałupy buduje się często w zależności od nachylenia stoków. Gdy więc są stoki łagodne, wtedy zwraca się domy ku południowi, natomiast przy stokach stromych, gdzie trudna jest budowa fundamentu, buduje się domy równoległe do stoków.

      Budując dom na stoku musi się zakładać fundamenty, dochodzące nieraz do 3 metrowej wysokości. Do budowy fundamentu używa się kamieni, o które we wsi wcale nie trudno. Najbardziej stosowanym typem fundamentu jest typ fundamentu wkopanego i fundamentu podłużnego, rzadziej szczytowego. Przy fundamencie wkopanym, wkopania są czasem tak głębokie, że dach domu dotyka stoku. Fundament jest ściśle dostosowany do terenu. Im stoki są stromsze, tem fundamenty są wyższe, im są łagodniejsze, tem fundamenty są niższe.

      Budownictwo mimo skomplikowanych fundamentów i trudnego dowozu materjału na stokach wciąż się rozwija.

wstecz

następna strona