|
Początkowo wieś rozbudowywała się w dolinach potoków. Doliny te jednak są wąskie,
to też zagrody zaczynają się wspinać na stoki. Zagrodę na stoku buduje się zwykle
poniżej posiadłości, aby łatwiej było zwieźć plony z góry i nie budować się zbyt
daleko od drogi gminnej, która przecież mimo swego opłakanego stanu łączy wieś ze
światem. Oprócz tych warunków wpływa na ten system budowania klimat, gdyż mieszkańcy
pragną mieć swe zagrody w ciszy a nie wystawione na wiatry, które często wyrządzają
poważne szkody. Zagrody skupiają się zwykle na stoku łagodnym po stronie słonecznej,
zaś mniej na stokach stromych (północnym). Większość zagród jest skupiona w dolinie
, koło wód i koło drogi. W ogóle we wsi przejawnia się w całej pełni dążność do
posiadania wody jak najbliżej domu. Stąd też koło studzien następuje ugrupowanie
zagród. Mieszkańcy Rozdziela czerpią wodę ze studzien, ze źródeł lun wprost z
potoków. Najwięcej korzysta się ze studni zaskórnych (2-6 m głębokości), mniej ze
studni i potoków. Wygląd studni zależy przedewszystkiem od zamożności gospodarza. Im
gospodarz jest bogatszy tem ma okazalszą studnię. Ze studni płytkiej i z potoku czerpie
się wprost konewkami, z głębszej "Kulą" lub żórawiem, a z najgłębszych
przy pomocy koła. Dom rozpoczyna się budować zwykle w
maju.
Głównym materjałem budowlanym jest drzewo, a częściowo kamień używany przy
fundamentach. O materjał drzewny jest nietrudno, o kamień również, tymczasem o cegłę
wskutek dużych kosztów transportu jest trudno. Konstrukcja ścian jest jak dawniej
wykonywana tylko na zrąb ("węgieł". Jako drzew budowlanych używa się
przedewszystkiem jodły, rzadziej sosny i świerku. Przyciesi są zawsze dębowe. Na zrąb
chałupy składa się zwykle 9 -11 belek, zależnie od ich grubości. Dawniej budowano
domy z braku okrągłych, okrąglaków, dzisiaj jednak hegemonję zyskała forma belkowa.
Szpary "utyka" się mchem i zalepia gliną, następnie bieli się wapnem. Nowe
domy bieli się całkowicie, niektóre zaś "gaci się" deskami, gontami, a
nawet korą. "Gaci się" zwykle ściany zachodnie przed deszczem, śniegiem,
wiatrem. Najwięcej jest domów bielonych całkowicie, a najmniej tynkowanych. Ściana
frontowa domu jest prawie zawsze skierowana na południe, co powoduje przedewszystkie
słońce, czasem droga. Widzimy więc że rolnik stara się o ile możliwości
przystosować zagrody do potrzeb życiowych. Okna przepuszczające światło słoneczne,
konieczne dla życia ludzkiego, są umieszczone zawsze w ścianie południowej. Czasem są
pewne odchylenia od tego systemu, które powoduje rozbicie stoków na doliny poprzeczne,
przez strumyki. |
Stodołą na przełęczy Widomej
"ogacona" od zachodu korą świerkową dla ochrony przed wiatrem i deszczem. |
Nawet na północnym stoku zwraca się domy ścianą frontową również ku
południowi. Chałupy buduje się często w zależności od nachylenia stoków. Gdy więc
są stoki łagodne, wtedy zwraca się domy ku południowi, natomiast przy stokach
stromych, gdzie trudna jest budowa fundamentu, buduje się domy równoległe do stoków.
Budując dom na stoku musi się zakładać fundamenty, dochodzące nieraz do 3 metrowej
wysokości. Do budowy fundamentu używa się kamieni, o które we wsi wcale nie trudno.
Najbardziej stosowanym typem fundamentu jest typ fundamentu wkopanego i fundamentu
podłużnego, rzadziej szczytowego. Przy fundamencie wkopanym, wkopania są czasem tak
głębokie, że dach domu dotyka stoku. Fundament jest ściśle dostosowany do terenu. Im
stoki są stromsze, tem fundamenty są wyższe, im są łagodniejsze, tem fundamenty są
niższe.
Budownictwo mimo skomplikowanych fundamentów i trudnego dowozu materjału na stokach
wciąż się rozwija. |